زندگی و آثار عباس یمینی شریف

من نغمه‌سرای کودکانم
شاد است زمهرشان روانم
عباس يمينی شريفم
گيريد زکودکان نشانم

زندگینامه کامل در ادامه مطلب...

زندگی و آثار عباس یمینی شریف

بی‌ترديد، شعرهای کودکانه‌ی عباس يمينی شريف را بايد نقطه‌ی عطفی در شعر کودکانه‌ی ايران دانست.  علاقه يميني به شعر کودک با ورود او به دانش‌سرای عالی شدت يافت؛ به طوری که خودش می‌گويد:" از آن پس هرگز نمی‌خواستم درباره‌ی چيزی جز  کودک بينديشم، چيز بنويسم و شعر و سخن بگويم".

زندگی:

يمينی شريف در سال 1298 شمسی در تجريش( مرکز شميران) به دنيا آمد. بيشتر دوران کودکی و نوجوانی را در دره‌ی دربند، که در آن زمان هنوز صفای روستايی خود را حفظ کرده بود، گذراند. به نظر خودش همين صفای روستايی بود که بعدها در اشعار کودکنه او متجلی شد.

خانواده‌ی يمينی شريف؛ خانواده‌ای با فرهنگ و علاقه‌مند به شعر و ادب بودند و هر شعر و تصنيفی که رايج می‌شد، ياد می‌گرفتند و برای يکديگر می‌خواندند و زمزمه می‌کردند. ديوان‌های سعدی و حافظ و نيز روزنامه‌ و مجله در خانه آن‌ها در دسترس بود. اين اوضاع و احوال، در مجموع در پرورش ذهن و زبان شاعرانه‌ی يمينی شريف مؤثر بود و به تدريج ذوق شاعری را در او بيدار کرد؛ به طوری که در کلاس پنجم دبستان، بدون آن که هدف خاصی از شعر گفتن داشته باشد، به شعر گفتن روی آورد.

شعر و معلمی

عباس يمينی شريف در 19 سالگی به دانش‌سرای مقدماتی رفت تا با تحصيل در آن معلم شود. در دانشسرا پای او به کتابخانه باز شد و با کتاب‌های کودکانه‌ای که مانند آن‌ها در ايران وجود نداشت، آشنا گشت. اين کتاب‌ها به زبان‌های انگليسی، فرانسوی و عربی بود. يمينی شريف با مطالعه‌ی اين کتاب‌ها، به اين موضوع پی برد که دنيای کودکی ويژگی‌های خود را دارد و لازم است کودکان علاوه بر کتاب درسی، کتاب‌هايی متناسببا دنيای ويژه‌ی خود بخوانند تا ذوق آن‌ها شکوفا شود.

اين انگيزه‌ای شد تا او کتابی از " افسانه‌های پريان" ترجمه کند و به معاون دانشسرا،‌ که مربی دانايی به نام " دبيری" بود،‌برساند. معاون دانشسرا او را بسيار تشويق و به ادامه‌ی کار ترغيب کرد. از اين‌جا بود که دوران خلاقيت ادبی عباس يمينی شريف شروع شد و او به خصوص سعی کرد استعداد شعری خود را در جهت سرودن اشعاری برای کودکان صرف کند.

علاقه يمينی شريف به شعر کودک بعد با ورود او به دانشسرای عالی شدت يافت؛ به طوری که خودش می‌گويد:" از آن پس هرگز نمی‌خواستم درباره‌ی چيزی جز درباره‌ی کودک بينديشم، چيز بنويسم و شعر و سخن بگويم". در همين دوره بود که او مورد تشويق استادانی چون دکتر عيسی صديق، احمد بهمنيار، علی‌اصغر حکمت، محمد باقر هوشيار، پرويز خانلری و ذبيح‌الله صفا قرار گرفت.

در سال 1322 اشعار يمينی شريف به کتاب‌های دبستانی راه يافت و بدين ترتيب شعر او اعتبار تازه‌ای پيدا کرد. در سال 1335،‌به همت او و دوستش جعفر بديعی، مجله‌ی کيهان بچه‌ها تأسيس شد و يمينی شريف تا بيست و سه سال بعد، يعنی تا اوايل پيروزی انقلاب اسلامی (1358) مسؤوليت انتشار اين مجله را به عهده داشت.

به نظر می‌رسد يمينی شريف، برخلاف بسياری ديگر از شاعران،‌اين اقبال را داشته است که همه‌ی کسانی که از سال 1322 تا امروز به مدرسه رفته و می‌روند، يک يا چند شعر از او را خوانده‌ باشنديا بخوانند. به طور مثال يکی از اولين شعرهای او، که شايد هنوز هم در خاطره‌‌ی افراد پنجاه، شصت ساله باقی مانده باشد، شعر سنگ‌نپران است که نخستين بار در کتاب فارسی اول دبستان در سال 1329 چاپ شد.

يمينی شريف درباره‌ی چگونگی شروده شدن اين شعر خاطره‌ای نقل می‌کند:" در ايام تابستان بچه‌ها در کوچه‌ها جمع می‌شدند و به يکديگر سنگ می‌زدند يا به خانه‌های مردم سنگ می‌انداختند و شيشه‌ها را می‌شکستند. ما تصميم گرفتيم در مجله بازی کودکان، که من سردبيرش بودم، مطلبی بنويسم. در همين انديشه بوديم که يکی از همين سنگ‌ها به سر فرزند صاحب امتياز مجله، ابراهيم بنی احمد، خورد و سر او را شکست. اين اتفاق سبب شد که من آن مطلب را به شعر درآوردم، به طوری که وزن آن نشاط‌آور و برای بچه‌ها مناسب باشد. بدين ترتيب شعر سنگ‌نپران ساخته شد."

جايگاه يمينی شريف در شعر کودک در ايران

عباس يمينی شريف زمانی قدم به عرصه شعر کودک گذاشت که کسی به نام شاعر کودک در ايران شناخته نمی‌شد. او خود در اين باره می‌گويد:" پنجاه سال پيش که به سرودن شعر برای کودکان و نوجوانان پرداختم، کس ديگری به نام شاعر کودکان وجود نداشت. تنها چند شاعر مانند ايرج ميرزا، يحيی دولت‌آبادی، مهدی قلی خان هدايت، ملک‌الشعرای بهار، حبيب يغمايی، پروين اعتصامی، گل گلاب و يکی دو تن ديگر چند شعری برای کودکان سروده بودند."

بنابراين، بايد گفت يمينی شريف نخستين کسی است که از همان آغاز تمام هم و غم خود را در مورد شعر کودک صرف کرد و جز شعر کودکانه نسروده و جز به کودک فکر نکرد. به اين دليل، بايد او را نخستين شاعر کودک در ايران بدانيم. علاوه بر اين‌ها، يمينی شريف نه تنها شعرهای کودکانه بسياری سرود.

يمينی شريف تنها شاعری است که بيش‌ترين تعداد از اشعار او طی بيش از پنجاه و پنج سال به طور مرتب در کتاب‌های دبستانی آمده است؛ تا جايی که هم اکنون نيز تنها در کتاب‌های فارسی دبستان شعر او وجود دارد.

عباس يمينی شريف، اين نغمه‌سرای کودکان، عمری دراز نيافت و پس از طی 69 بهار، که به قول خودش " نيم قرن" آن به گشت و گذار " در باغ شعر کودکان" سپری شده بود، به بيماری سرطان مبتلا شد و سرانجام در 28 آذر سال 1367 جان به جان‌آفرين تسليم کرد. رحمت خداوند بر او باد.


کارنامه‌ی يمينی شريف

يمينی شريف در طول فعاليت‌های ادبی خود علاوه بر سرودن شعر به کارهای متنوعی در اين زمينه دست زد از جمله : نوشتن قصه‌های منظوم، نمايش‌نامه‌‌های کودکانه، ترجمه اشعار کودکانه خارجی به فارسی،‌قصه‌ها و نمايش‌نامه‌های منثور، ترجمه‌ی داستان،‌مطالب علمی و مطالب اجتماعی، و نوشتن کتاب اول ابتدايی برای دبستان‌ها. اولين کتاب او با نام آواز فرشتگان در سال 1325 منتشر شد و بيست و هفتمين و آخرين کتاب او نيز سياهک و سفيدک بود که با نقاشی پرويز کلانتری در سال 1363 انتشار يافت.